Czym może nas zaskoczyć Niedziela Palmowa?
Foto: Andrzej Gondek, licencja Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe, 3.0 Unported, 2.5 Ogólny, 2.0 Ogólny i 1.0 Ogólny
Choć wypadająca na tydzień przed Wielkanocą Niedziela Palmowa nie jest obchodzona nawet w połowie tak hucznie jak Dzień Zmartwychwstania Pańskiego, niektórzy Polacy przygotowują się do niej nawet cały rok!
Nie wierzysz? Poznaj ciekawostki związane z Niedzielą Męki Pańskiej, o których wcześniej nie słyszałaś!
» Wielkanoc już za pasem, warto więc dobrze się do niej przygotować. Sprawdź, jak wykonać oryginalne świąteczne ozdoby z jajami!
Dlaczego obchodzimy Niedzielę Palmową?
Choć nazwa Niedziela Palmowa wyjątkowo dobrze przyjęła się w polskiej tradycji, pierwotnie ostatnią niedzielę Wielkiego Postu nazywano Niedzielą Męki Pańskiej. Nazwa wciąż funkcjonuje, ale jest raczej mało popularna, zwłaszcza w porównaniu do swojego mniej religijnego odpowiednika.
Niedziela Palmowa upamiętnia uroczysty wjazd Chrystusa do Jerozolimy, opisany przez wszystkich czterech Ewangelistów.
Foto: Pixabay
Niedziela Męki Pańskiej jest świętem ruchomym, które wypada na tydzień przed Świętami Wielkanocnymi i jednocześnie w ostatnią niedzielę Wielkiego Postu. Rozpoczyna zatem okres wyciszenia i skupienia przed przeżywaniem męki Chrystusa. To, kiedy obchodzimy Niedzielę Palmową, zmienia się więc w zależności od roku – w 2019 jest to 14 kwietnia.
» Po Niedzieli Palmowej rozpoczyna się ostatnie wielkie odliczanie do świąt. Masz jeszcze kilka dni na gotowanie! Kliknij, żeby poznać 3 przepisy na wielkanocny pasztet: dla mięso-, rybo- i roślinożerców!
Pokaż mi swoją palmę, a powiem ci, skąd jesteś
Z Niedzielą Męki Pańskiej ściśle wiąże się zwyczaj święcenia palm – kiedyś wykonywanych własnoręcznie, dziś przez wielu kupowanych na krótko przed świętem. Tradycja ta wywodzi się z terenów obecnej Francji, a w Polsce zaczęła być obchodzona w czasach średniowiecza.
Palmy stanowią symbol odrodzenia życia, przez co ściśle wiążą się z tradycją wielkanocną. Najczęściej przyozdabia się je przy pomocy kolorowych kwiatów i wstążek, dzięki czemu każda palma jest jedyna w swoim rodzaju.
Wygląd palm w dużej mierze zależy od tego, w jakiej części Polski zostały wykonane. Góralskie palmy robione są z witek wiklinowych lub wierzbowych, a do ich przyozdobienia wykorzystuje się bazie. Z kolei palemki kurpiowskie przygotowuje się z pnia jodły lub świerku udekorowanego dużą ilością kolorowych kwiatów.
» W wielu regionach Polski nadal żywa jest również tradycja śmigusa-dyngusa. Ba, ludzie oblewają się wodą na całym świecie! Przeczytaj, jakie dyngusowe zwyczaje przetrwały do dziś!
Bazie na przeziębienie i Pucheroki-przebierańce
Z wielkanocnymi palmami wiąże się również wiele przesądów. Niektóre z nich mówią, że dzięki zjedzeniu bazi z poświęconej palmy unikniemy bólu głowy i przeziębienia. Dodatkowo palmy powinniśmy zatrzymać do końca roku, najlepiej przechowując za świętym obrazem. Zimą należy je spalić, a popiół wykorzystać przy okazji Środy Popielcowej.
» Święta wielkanocne wiążą się z wieloma niezwykłymi zwyczajami. Przeczytaj o symbolice pokarmów, które możemy znaleźć w koszyczku!
W tym dniu organizuje się również procesje, które mają na celu upamiętnienie przejazdu Jezusa na osiołku. Zapoczątkowano je w Jerozolimie, dokąd według Nowego Testamentu miał uroczyście wjechać Chrystus. Obecnie ta tradycja Niedzieli Palmowej jest jednak dość zapomniana i podtrzymuje się ją jedynie w kilku polskich miastach. Z procesjami wiązała się również figurka Jezuska Palmowego, która była wożona lub przenoszona podczas pochodu.
Foto: Danuta Cholewa/Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe
Inną tradycją, która w dzisiejszych czasach jest już niestety zapomniana, są tzw. Pucheroki. Nazywano tak przebierańców, którzy rankiem w Niedzielę Męki Pańskiej odwiedzali domy i wygłaszali oracje, zbierając od lokatorów smakołyki. Cechami łączącymi wszystkich przebierańców były wysokie czapki przyozdobione bibułą i wysmarowane sadzą twarze.
Dziś tradycja Pucheroków utrzymuje się głównie na Podkarpaciu, gdzie dzieci zgodnie ze zwyczajem już od białego rana odwiedzają domy, zbierając jajka i słodycze. Organizowane są również konkursy, w których nagradza się najlepsze przebrania.
Konkurs na… najwyższą palmę!
W niektórych częściach Europy zachował się zwyczaj samodzielnego wykonywania palm. Organizowane są także konkursy, podczas których wybiera się najwyższe palmy, a uczestnicy przygotowują się do udziału na wiele miesięcy przed samą Niedzielą Palmową. W Polsce najpopularniejszy taki konkurs odbywa się co roku w Lipnicy Murowanej, wsi położonej na wschód od Krakowa.
W Konkursie Lipnickich Palm i Rękodzieła Artystycznego zasłynął Zbigniew Urbański, zdobywający zwycięstwo w latach 2009-2011, jednocześnie ustanawiając rekord, który do dzisiejszego dnia nie został pobity. Jego dzieło osiągnęło aż 36,04 metra wysokości!
Palmy zgłoszone do konkursu muszą być wykonane z naturalnych surowców, bez użycia metalu czy plastiku. Koniecznie muszą też samodzielnie stać – stawia się je przy pomocy siły ludzkich rąk i ewentualnych lin. Złamanie się palmy podczas tego procesu lub konieczność użycia dźwigu dyskwalifikuje uczestnika z konkursu.
Własnoręcznie wykonane palmy można zobaczyć nie tylko w Lipnicy Murowanej. Ta wyjątkowa tradycja zachowała się również w innych częściach Polski, w tym m.in. na Kurpiach (np. w gminie Łyse) oraz na całym obszarze Małopolski. Przy odrobinie zapału palmę można również wykonać samemu – porad na ten temat udzielał chociażby mistrz Polski w wysokości palm, Zbigniew Urbański. W sieci krąży kilka filmików instruktażowych z jego udziałem.
Zdarzyło wam się kiedyś samodzielnie wykonać tradycyjną palemkę?
